1.ग्रामपंचायत

महाराष्ट्र राज्याची निर्मिती हि १ मे १९६० ला झाली.

त्यापूर्वीपासूनच म्हणजेच १९५८ पासून मुंबई ग्रामपंचायत अधिनियम कलम ५ नुसार ग्रामपंचायतीची स्थापना करण्यात आली.

यानुसार प्रत्येक गावामध्ये एक ग्रामपंचायत असा उल्लेख करण्यात आला.

ज्या गावाची लोकसंख्या ६०० पेक्षा जास्त असेल त्या गावामध्ये ग्रामपंचायत स्थापन केली जाते व ज्या गावाची लोकसंख्या ६०० पेक्षा कमी असेल तेथे गट ग्रामपंचायत स्थापन केली जाते.

एखाद्या गावाची लोकसंख्या किंवा त्या गावाची सदस्य संख्या किती हे आपण अनुक्रमे सदस्य किंवा लोकसंखेवरून ओळखू शकतो.

आपल्या गावाची लोकसंख्या यानुसार सदस्य संख्या असते.

जर गावाची लोकसंख्या ६०० ते १५०० असेल तर त्या गावामध्ये ७ सदस्य असतात.

जर गावाची लोकसंख्या १५०१ ते ३००० या दरम्यान असेल तर त्या गावाची सदस्य संख्या हि ९ अशी असेल.

जर गावाची लोकसंख्या ३००१ ते ४५०० अशी असली तर त्या गावी ग्रामपंचायत सदस्य संख्या हि ११ असते.

जर गावाची सदस्य संख्या १३ असेल तर त्या गावाची लोकसंख्या हि ४५०१ ते ६००० या दरम्यान असणार आहे.

आणि जर गावामध्ये ६००१ ते ७५०० लोकसंख्या असेल तर त्या गावामध्ये १५ ग्रामपंचायत सदस्य असतील आणि जर गावाची लोकसंख्या ७५०१ पेक्षा जास्त असेल तर या गावामध्ये १७ ग्रामपंचायत सदस्य असतात.

महत्वाचे म्हणजे ग्रामपंचायत मध्ये कमीत कमी ७ व जास्तीत जास्त १७ ग्रामपंचायत सदस्य असतात.

भारतातील जास्तीत जास्त जनसंख्या हि खेड्यात वास्तव्य करते.

महाराष्ट्रातही खेळात असणाऱ्यांची संख्या हि जास्त आहे.

त्यामुळे पंचायत किंवा ग्रामपंचायत हा प्रत्येकालाच माहिती असणारा विषय आहे.

बहुतेक जणांना आपल्या ग्रामपंचायतीची माहिती असेलही पण काही जणांना याविषयीची माहिती नसतेच आणि स्थानिक स्वराज्य संस्था या विषयी अनेक स्पर्धा परीक्षेत यावर प्रश्न विचारले जातात त्यामुळे हा एक महत्वाचा विषय आहे.

आणि एक गावातील नागरिक म्हणून ग्रामपंचात विषयीची माहिती आपल्याला असायला हवी.

आपण ज्या गावात राहतो तिथे ग्रामपंचायत असते, छोट्या छोट्या गावात गावातील कारभार पाहण्यासाठी ग्रामपंचायत असते.

त्या सरपंच, उपसरपंच व सदस्य यांच्या प्रमाणेच प्रशासकीय असलेले सचिव यांच्या तर्फे किंवा साहाय्याने गावातील कामकाज पाहिले जाते.

आणि ग्रामपंचायत हा स्थानिक स्वराज्य संस्थेचा सर्वात शेवटचा महत्वाचा भाग असून तो खूप महत्वाचा आहे.

ग्रामपंचायत निवडणूक माहिती

ग्रामपंचायत निवडणूक राज्य निवडणूक आयोगाकडून जाते.

ग्रामपंचायत निवडणूक प्रत्यक्ष, प्रौढ व गुप्त मतदान पद्धतीने केली जाते म्हणजेच १८ वर्षे पूर्ण झालेल्या व्यक्तीस मतदान करता येते त्यास मतदानाचा अधिकार प्राप्त होतो.

ग्रामपंचायत निवडणुकीत काही जागा विशिष्ट् प्रवर्गासाठी राखीव असतात.

त्यांचा तपशील खालीलप्रमाणे

१. महिलांसाठी एकूण सदस्यसंख्येच्या ५०% जागा राखीव असतात.

( अनुसूचित जाती - जमाती व मागास प्रवर्गात महिलांना ५०% जागा राखीव असतात. )

२. संबंधित ग्रामपंचायतीतील एकूण लोकसंख्येशी अनुसूचित जाती - जमातींचे प्रमाण यानुसार जागा राखीव ठेवल्या जातात.

३. एकूण सदस्य संख्येच्या २७% जागा मागास प्रवर्गाच्या नागरिकांसाठी राखीव असतात.

( 50% महिला )

ग्रामपंचायत उमेदवारीविषयी पात्रता

१. ग्रामपंचायत निवडणूक मध्ये उमेदवारीसाठी म्हणजेच निवडणूक लढविणेसाठी वयाची २१ वर्षे पूर्ण असावी.

२. तो भारताचा नागरिक असावा.

३. स्थानिक मतदार यादीत नाव असावे.

४. ग्रामपंचायत सदस्य साठी किमान ७ वी पस असणे आवशयक आहे.

५. या व्यतिरिक्त निवडणुकीसाठी आवश्यक पात्रता

मतदान पद्धत

ग्रामपंचायत मतदान हि प्रौढ व गुप्त मतदान पद्धतीने होते.