6.ग्रामसभा

मुंबई ग्रामपंचायत अधिनियम १९५८ कलम ७ अ अन्वये प्रत्येक गावासाठी एक ग्रामसभा अस्तित्वात आली.. खेड्यामधील मतदानाचा हक्क प्राप्त असणारी प्रत्येक व्यक्ती ही ग्रामसभेचा सदस्य असते.

ग्रामपंचायत ही ग्रामसभेची कार्यकारिणी असल्याने ती ग्रामसभेला जबाबदार आहे.

बोंगीरवाल नावाच्या एका समितीने ग्रामसभेला बळकटी प्राप्त करून दिली.

७३ व्या राज्यघटनादुरुस्तीनुसार १९९३ साली ग्रामसभेला संवैधानिक दर्जा प्राप्त झाला.

असे असले तरीही, गावसंबंधीत कामे मंजूर करण्याचा अधिकार ग्रामसभेला नसतो.

पण या सभेस नैतिक अधिकार जास्त असतो.

ग्रामसभेचे गावाच्या विकासात महत्त्वाचे योगदान असते.

हे तळागाळातील लोकांचा आवाज स्पष्ट करण्याचे एक माध्यम आहे.

ग्रामसभेच्या बैठका

ग्रामसभेच्या चार बैठका होतात. २६ जानेवारी, १ मे, १५ ऑगस्ट व २ ऑक्टोबर या दिवशी या बैठका बोलविल्या जातात.

{2018 पासुन 2 ऑक्टोबर ची ग्रामसभा रद्द करण्यात आली असून ती ग्रामसभा नवीन आर्थिक वर्ष सुरू होण्यापूर्वी घेतली जाईल.

अध्यक्ष

ग्रामपंचायतीचा सरपंच ग्रामसभेच्या बैठकीचा अध्यक्ष असतो. त्याच्या अनुपस्थित उपसरपंच असतो आणि दोन्ही पण अनुपस्थित असतील तर सदस्यांमधून एकाची निवड अध्यक्ष म्हणून केली जाते.

ग्रामसभा करीत असलेली कामे

कर आकारणीसाठी मान्यता देणे.

ग्रामपंचायतीच्या विकास कामांना मजुरी देणे.

ग्रामपंचायतीचा प्रत्यक्ष खर्च व काम यांच्या पाहणीसाठी दक्षता समिती नेमणे.

ग्रामपंचायतीचे सदस्य निवडणे.

ग्रामसभा ठरावाचे माध्यमातून सर्व विभागांना सूचना व मत पाठवू शकते.

ग्रामपंचायतीची ग्रामसभेबाबत कर्तव्ये

गाव पातळीवर काम करणारी ग्रामपंचायत ही स्थानिक व्यवस्था असल्याने ग्रामसभेचे कार्य सुलभ करून तिला सक्षम बनविण्यासाठी ग्रामपंचायतीवर पुढील जबाबदार्‍या सोपविण्यात आल्या आहेत :

ग्रामसभा बैठकीच्या आदल्या दिवशी ग्रामपंचायत सदस्यांची बैठक घेण्यात यावी व त्यात ग्रामसभा बैठकीत मांडण्यात येणार्‍या विषयांवर विचारविनिमय करावा.

ग्रामसभा बैठकीच्या आदल्या दिवशी ग्रामसभेच्या महिला सभासदांची स्वतंत्र बैठक घेण्यात यावी.

प्रत्येक सहामाहीमध्ये एकदा ग्रामपंचायत क्षेत्रात चालू असलेल्या विकासविषयक कामांवर केलेल्या खर्चाचा अहवाल ग्रामसभा बैठकीपुढे ठेवावा व त्याची माहिती पंचायतीच्या सूचना फलकावर लावावी.

प्रत्येक वित्तीय वर्षातील ग्रामसभेची पहिली बैठक ते वर्ष सुरू झाल्यापासून दोन महिन्यांच्या आत ग्रामपंचायतीने आयोजित करावी.

आपल्या अधिकारात येणारी कोणतीही जमीन शासकीय प्रयोजनार्थ संबंधित भूमी संपादन प्राधिकरणाकडून संपादित केली जाण्यापूर्वी ते प्राधिकरण पंचायतीशी विचारविनिमय करते.

याबाबत पंचायतीला अशा प्राधिकरणाला आपले मत कळविण्यापूर्वी ग्रामसभेशी विचारविनिमय करावा लागतो.

ग्रामसभा बैठकीच्या कामकाजाचा संक्षिस वृत्तांत बांधणी केलेल्या पुस्तकाच्या स्वरूपात मराठीत ठेवणे आणि कामकाजाची एक प्रत बैठक झाल्यापासून सात दिवसांच्या आत जिल्हा ग्रामपंचायत अधिकार्‍याकडे पाठविणे.