14.महानगरपालिका

महाराष्ट्र नगरपालिका क्षेत्राची लोकसंख्या पाच लाखांच्या पुढे केली की तेथे महानगरपालिका अस्तित्वात येते.

नगरपालिकेचे महानगरपालिकेतवर रूपांतर करण्याबाबत तंत्र निर्णय राज्य शासन घेतो.

2022 अखेर राज्यात 28 महानगरपालिका कार्यरत होत्या.

शहराच्या प्रशासनासाठी महानगरपालिकांची निर्मिती केली जोते.

शहरामध्ये महानगरपालिका स्थापन करण्याचा किंवा नगरपालिकेचे महानगरपालिकेत रूपांतर करण्याचा अधिकार हा राज्य शासनास आहे.

१८८८ साली स्थापन झालेली बृहन्मुंबई महानगरपालिका ही महाराष्ट्रातील पहिली महानगरपालिका होय.

स्वातंत्र्योत्तर काळात १९४७ साली केवळ मद्रास, कलकत्ता आणि मुंबई ह्या शहरांसाठीच महानगरपालिका होत्या.

महानगरपालिकेतील आरक्षण महिला प्रतिनिधी साठी 50 टक्के असते,

नागरिकांच्या मागास प्रवर्गासाठी 27% असते,

अनुसूचित जाती जमातीच्या एकूण लोकसंख्येच्या असेल त्यांच्या लोकसंख्येच्या प्रमाणात काही जागा राखीव असतात,

महानगरपालिकेच्या निवडणुका तर पाच वर्षांनी होतात.

साहजिक सदस्यांचा कार्यकाळ हा पाच वर्षांचा असतो.

महानगरपालिकेच्या सदस्यांना देखील नगरसेवक असे संबोधले जाते.

महानगरपालिकेचे रचना नागरी लोकसंख्येच्या आधारे महानगरपालिकांच्या चारो गटात विभागणी केली जाते.

शहराच्या वेगवेगळ्या प्रकारांमधून महानगरपालिकेच्या सदस्यांची प्रत्यक्ष प्रव करण्यात आला आणि निवड केली जाते.

महानगरपालिकेच्या समित्या पुढील प्रमाणे प्रशासकीय सोयीसाठी स्थायी समिती हा मुख्य,

समितीसह महानगरपालिकेत परिवहन समिती, नगर नियोजन समिती, प्रभाग समिती, शिक्षण समिती, आरोग्य समिती, कायदा समिती इत्यादी समितीचे रचना केली केली आहे.

महानगरपालिका व नगरपालिका यांचे कार्य पुढील प्रमाणे असतात:

सार्वजनिक पाणीपुरवठा, आरोग्य सेवांची उपलब्धता करून देणे,

प्राथमिक व माध्यमिक शिक्षण, क्रीडांगणे व त्याने बगीचे, सार्वजनिक वाचनालय आद्यांची स्थापना करण्यात आली.

महानगरपालिका निवडणुकांसाठी प्रबळ निश्चित करण्याचे अधिकार राज्य निवडणूक आयोगास आहे.