20.तहसीलदार

शासनाच्या तहसिलीचा प्रमुख अधिकारी असतो. तहसील म्हणजे वसूली. त्यामुळे तहसीलदार म्हणजे ग्रामीण जनतेकडून कर वसूल करणारा अधिकारी. ग्रामीण म्हणण्याचा उद्देश असा की, इतर प्रकारच्या जनतेकडून कर वसूल करण्यास अन्य अधिकारी असतात.

जिल्ह्याच्या ज्या तुकड्याला आपण मराठीत तालुका म्हणतो त्याला हिन्दीत तहसील म्हणतात. त्यामुळे तहसीलदार हा तालुक्याचा सर्वोच्च नागरी अधिकारी असतो. त्याला इंग्रजीत मामलतदार आणि मराठीत मामलेदार म्हणतात. मामलेदाराची नेमणूक राज्य लोक सेवा आयोगाकडून होते.

मामलेदार करवसूलीव्यतिरिक्त तालुक्यातली इतर अनेक सरकारी कामे करतो. तो प्रसंगी दिवाणी दाव्यांमध्ये न्यायदानही करतो.

तहसीलदार – तालुक्याचा प्रमुख प्रशासक
तहसीलदार ही पदवी महाराष्ट्र सरकारच्या प्रशासनाच्या दृष्टीने अतिशय महत्वपूर्ण आहे.

तहसीलदाराची भूमिका ग्रामीण आणि निमशहरी विभागातील सरकारी यंत्रणेचा कणा आहे.

तहसीलदार काय असतो
राज्य सरकारच्या गट ए (Group A) म्हणजेच वरिष्ठ प्रशासनिक पदांमध्ये तहसीलदाराची गणना होते.

प्रत्येक तालुक्यामध्ये एक तहसीलदार असतो. त्याच्या अधीनस्थ कार्यालय हे त्या तालुक्याचे मुख्य केंद्र असते.

जमीन महसूल (Land Revenue) जकाय अर्ज सर्वप्रथम तहसीलदाराकडे येतात आणि तो त्यावर योग्य निर्णय घेतो.

जमिनीच्या दाखल्यांची (Land Records) नोंदणी, विभाजन (Partition) आणि उत्परिवर्तन (Mutation) यासारख्या जमीनविषयक सर्व महत्वाच्या कामांची जबाबदारी तहसीलदारावर असते.

तहसीलदार काय काम करतात (What does Tehsildar do)?
तहसीलदार हे केवळ जमिनीच्या नोंदी आणि महसुलाबाबतच काम करणारे अधिकारी नाहीत तर त्यांच्याकडे अनेक महत्वाच्या जबाबदाऱ्या आहेत.

तहसीलदाराची कामे मुख्यतः खालीलप्रमाणे विभागली जाऊ शकतात–

1. जमीन महसूल–
जमीन महसुलाचे नियोजन, आकलन आणि वसुली करणे.
जमीन मोजणी आणि वर्गवारी करणे.
जमिनीच्या नोंदींचे (जमाबंदी) व्यवस्थापन करणे.
जमीन खरेदी-विक्री, विभाजन आणि वारसा नोंदणी करणे.
जमीनवरील अतिक्रमण रोखणे आणि हटवणे.

2. नागरी सेवा–
जन्म आणि मृत्यू दाखले (Birth and Death Certificates) जारी करणे.
लग्न नोंदणी करणे.
निवासस्थानाचा दाखला (Residential Certificate) देणे.
जातीचा दाखला (Caste Certificate) देणे.
सामाजिक सुरक्षा योजनांसाठी पात्रता तपासणे आणि लाभार्थ्यांना प्रमाणपत्रे देणे.

3. निवडणुका–
विधानसभा आणि लोकसभा निवडणुकांचे आयोजन आणि संचालन करणे.
मतदार यादी तयार करणे आणि त्यावर देखरेख ठेवणे.
मतदान केंद्रांची व्यवस्था करणे आणि निवडणूक प्रक्रियेची निष्पक्षता राखणे.

4. इतर जबाबदाऱ्या–
आपत्ती व्यवस्थापन आणि मदत कार्य मध्ये सहभागी होणे.
कायदा आणि सुव्यवस्था राखण्यास मदत करणे.
सरकारी योजनांचे प्रचार आणि अंमलबजावणी करणे.
नागरिकांच्या तक्रारी आणि समस्यांचे निराकरण करणे.